Trong quá trình học tập, các bạn học sinh, sinh viên thường gặp phải nhiều khó khăn trong việc tiếp thu và ghi nhớ kiến thức. Để giúp cho quá trình học tập hiệu quả hơn, nhiều bạn đã sử dụng sơ đồ tư duy để lên kế hoạch học tập và hệ thống hóa kiến thức. Hãy cùng Kênh thông tin giáo dục Bãi Cháy tìm hiểu sâu hơn về sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả và các phần mềm hỗ trợ sáng tạo sơ đồ tư duy trong bài viết sau đây nhé!
Sơ đồ tư duy là gì?
Sơ đồ tư duy hay còn gọi là mindmap, là một trong những phương pháp học tập hiệu quả giúp bạn ghi chép nhanh chóng và hệ thống hóa kiến thức dưới dạng lược đồ phân nhánh. Phương pháp này hình thành dựa trên cơ sở khoa học khi phân tích chức năng, các vai trò của não phải và não trái của con người. Sơ đồ tư duy giúp chúng ta ghi nhớ nhanh hơn và lâu hơn với sự kết hợp của khả năng ghi nhớ con số, ký tự, logic của não trái và não phải với khả năng ghi nhớ hình ảnh, âm thanh, màu sắc.
Mindmap không khô khan, dập khuôn như một cách học tập máy móc. Khi sử dụng sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả chúng ta sẽ không phải ghi chép dày đặc nội dung mà chỉ cần thông qua các từ khóa, tiêu đề ngắn gọn, hình ảnh hai chiều hay những ký hiệu là có thể ghi nhớ một cách tổng quát và chi tiết mọi vấn đề. Ngoài ra, việc sử dụng sơ đồ tư duy còn là một cách khai thác và kích thích khả năng tư duy của não bộ.
Vai trò của sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả
Sơ đồ tư duy ra đời như là một bước đột phá giúp phát triển tư duy khả năng tư duy trong học tập, trình bày đồng thời biến việc ghi nhớ trở nên hiệu quả và dễ dàng hơn. Ngoài ra, sơ đồ tư duy phương pháp học hiệu quả còn có một số vai trò như:
- Liên kết kiến thức: Một trong những khía cạnh quan trọng giúp việc ghi nhớ có logic hơn chính là có thể kết nối các kiến thức với nhau. Việc xây dựng sơ đồ tư duy sẽ giúp chúng ta liên kết các kiến thức thành một khung kiến thức chung, dễ nhớ, dễ học.
- Bao quát kiến thức: Một trong những vai trò của phương pháp học bằng sơ đồ tư duy chính là giúp chúng ta có cái nhìn tổng quan về mọi vấn đề, mọi thông tin giúp bao quát và hiểu được các mối liên hệ trong bài học.
- Giúp phát huy tối đa khả năng sáng tạo: Não trái của chúng ta có khả năng tư duy logic, ngôn ngữ và não phải có nhiệm vụ phân tích thông tin thông qua âm thanh, hình ảnh. Chính vì thế khi học tập bằng sơ đồ tư duy chúng ta có thể tận dụng được hết các chức năng của hai bên não.
- Giúp việc ghi nhớ trở nên dễ dàng: Chính nhờ vào việc đưa ra kiến thức trọng tâm và những phân nhánh kiến thức có liên kết với nhau bằng từ khóa, hình ảnh, sơ đồ tư duy giúp chúng ta ghi nhớ kiến thức, thông tin một cách dễ dàng hơn và giảm thiểu tối đa tình trạng học vẹt, dập khuôn sáo rỗng.
- Cải thiện thời gian học tập: Việc sử dụng sơ đồ tư duy có thể giúp chúng ta xây dựng thời gian biểu học tập hiệu quả, từ đó tiết kiệm được rất nhiều thời gian học tập. Thay vì phải tốn nhiều thời gian để dung nạp hết một lượng kiến thức mới mỗi ngày thì mindmap sẽ giúp chúng ta đơn giản hóa và rút ngắn những khung kiến thức dài.
Ưu điểm của phương pháp học tập bằng sơ đồ tư duy
So với các phương pháp ghi chép truyền thống thì mindmap sở hữu những ưu điểm vượt trội như:
- Ý chính được xác định rõ ràng và nằm ở vị trí trung tâm.
- Quan hệ hỗ tương giữa các ý được chỉ rõ tường tận. Ý nào càng quan trọng thì sẽ nằm ở vị trí càng gần với ý chính.
- Ghi nhớ và ôn tập hiệu quả và nhanh hơn.
- Bổ sung thêm ý dễ dàng hơn bằng cách vẽ chèn thêm nhánh vào sơ đồ.
- Các thông tin mới có thể được đặt vào đúng vị trí một cách dễ dàng, nhanh chóng và linh hoạt cho việc ghi nhớ.
- Có thể tận dụng sự hỗ trợ của các ứng dụng trên máy tính.
Xem thêm: Gợi ý những phương pháp học tập tốt ở cấp 2
Ứng dụng của sơ đồ tư duy trong học tập
Sơ đồ tư duy là một công cụ hữu ích được ứng dụng rất nhiều trong công tác giảng dạy và học tập. Cụ thể như:
Ứng dụng sơ đồ tư duy trong công tác giảng dạy
- Giảng dạy: Mindmap là công cụ hữu ích cho việc trình bày các khái niệm trong lớp học. Sơ đồ tư duy giúp giáo viên tập trung vào các vấn đề trọng tâm cần trao đổi, truyền đạt cho học sinh và cung cấp thông tin tổng quát về chủ đề.
- Khuyến khích thảo luận: Mindmap là công cụ lý tưởng để hỗ trợ cho các cuộc thảo luận trong lớp học. Vì bản chất của sơ đồ tư duy khuyến khích học sinh tập trung liên kết giữa các chủ đề và hình thành ý kiến, lan tỏa ý tưởng của họ.
- Đánh giá học sinh: Sơ đồ tư duy là một công cụ quan trọng, giúp giáo viên đánh giá kiến thức, tư duy và khả năng sáng tạo của học sinh. Qua đó, giáo viên có thể theo dõi, đánh giá về sự hiểu biết và khả năng tiếp thu kiến thu kiến thức trước và sau mỗi bài học.
Ứng dụng sơ đồ tư duy trong học tập
Sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả còn là công cụ hữu ích giúp học sinh xâu chuỗi và ôn tập kiến thức tốt hơn, cải thiện khả năng ghi nhớ. Quan trọng hơn là nó giúp việc ghi chép thuận tiện và nhanh chóng hơn.
- Ghi chép và ghi chú: Với một lượng kiến thức khổng lồ mỗi ngày thì việc ghi chép và ghi nhớ tất cả là gần như không thể. Vì thế sử dụng mindmap để ghi thông tin chỉ bằng từ khóa sau đó liên kết các kiến thức liên quan một cách trực quan.
- Ôn thi: Thi cử là nỗi ám ảnh lớn của tất cả học sinh, sinh viên. Trước ngày thi thường phải “ nhồi nhét” một lượng lớn kiến thức thì mindmap chính là giải pháp hiệu quả để ghi nhớ và ôn tập bài học.
- Thuyết trình: Khi lên đại học việc thuyết trình diễn ra thường xuyên mà sinh viên lại rất ngại và cảm thấy mất bình tĩnh, không tự tin khi đứng trước đám đông dẫn đến việc rất dễ quên nội dung cần nói. Vì vậy sử dụng mindmap là một phương pháp học tập ở bậc đại học giúp sinh viên dễ dàng hệ thống lại những ý cần trình bày và ghi nhớ chúng một cách hiệu quả.
Cách xây dựng sơ đồ tư duy
Có hình thức để xây dựng sơ đồ tư duy là vẽ tay trên giấy và sử dụng phần mềm vẽ sơ đồ tư duy online. Tuy nhiên, dù lựa chọn cách thức nào thì để xây dựng được sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả cũng cần thực hiện các bước vẽ sơ đồ tư duy sau:
Bước 1: Xác định chủ đề, từ khóa trung tâm chính đặt ở vị trí chính giữa của sơ đồ.
Bước 2: Phân nhánh chính và các nhánh con khai thác về một khía cạnh quan trọng của chủ đề chính.
Bước 3: Thêm từ khóa vào sơ đồ để kích thích bộ não dễ dàng ghi nhớ một lượng thông tin lớn.
Bước 4: Phân màu cho các nhánh hài hòa, hợp lý cho từng nhánh của Mindmap để kích thích khả năng ghi nhớ của bộ não.
Bước 5: Trang trí sơ đồ tư duy bằng hình ảnh để kích thích thị giác và não bộ tiếp nhận ngay lập tức.
Xem thêm: Phương pháp học tập chủ động có tốt không, cần thực hiện như thế nào?
Các phần mềm vẽ sơ đồ tư duy miễn phí
Coggle
Coogle cho phép bạn tạo sơ đồ tư duy một cách dễ dàng. Phần mềm này có nhiều template chứa sẵn điểm trung tâm việc của bạn chỉ cần thêm các nhánh bằng cách ấn vào nút “ cộng”, Coogle sẽ tự động phân chia các nhánh để sơ đồ tư duy nhìn trực quan nhất.
Mindly
Tương tự với hầu hết các công cụ vẽ mindmap khác, Mindly sẽ bắt đầu sơ đồ bằng nút trung tâm. Việc của bạn là phải thêm nhánh và thay đổi màu sắc tùy thích. Điểm đặc biệt của phần mềm này là mỗi khi bạn muốn chỉnh sửa các nhánh Mindly sẽ tự động phóng to nhánh ý tưởng đó giúp bạn dễ dàng hơn trong việc điều chỉnh.
Draw.io
Draw.io cho phép bạn thỏa sức sáng tạo mindmap theo sở thích của mình và chia sẻ tới mọi người. Tại đây bạn có thể kéo thả các hình khối, tạo đường nhánh liên kết, thay đổi màu sắc và nhiều điều khác nữa.
Mindmup
Chỉ cần vài thao tác đơn giản là bạn đã có thể thiết kế được một mindmap với giao diện trực quan, dễ nhìn. Nhưng tính năng được nhiều người dùng yêu thích nhất của phần mềm này lại là khả năng chỉnh sửa và chia sẻ mindmap tới cộng đồng mà không bắt buộc phải đăng nhập email.
Xem thêm: Các bước học tập hiệu quả bạn nhất định phải biết
MindMeister
MindMeister là phần mềm vẽ mindmap rất thú vị với chức năng thêm video trực tiếp và sơ đồ. Đặc biệt, phần mềm này còn cho phép bạn add thêm thành viên vào để cùng nhau vẽ và chỉnh sửa sơ đồ.
Stormboard
Stormboard là công cụ vẽ mindmap tốt nhất hiện nay. Thay vì phải liên kết các ý tưởng kiểu nút, nhánh thì Stormboard cho phép bạn liên kết dưới dạng giấy nhớ. Điều này giúp việc vẽ mindmap của bạn trở nên đơn giản hơn rất nhiều.
LucidChart
LucidChart cho phép bạn tạo và chỉnh sửa mindmap với nhiều định dạng hình thù khác nhau như sơ đồ theo chiều ngang, chiều dọc hay freeform. Đặc biệt, phần mềm này có một chức năng rất hữu dụng là chuyển đổi dữ liệu file PDF thành mindmap giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian.
Lưu ý khi học tập bằng sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả giúp cho việc ghi nhớ trở lên dễ dàng hơn. Tuy nhiên có một và lưu ý khi học tập bằng mindmap như sau:
- Không nên quá lạm dụng mindmap tráng gây phân tâm và mất tập trung.
- Không phải mọi kiến thức đều đều cần được tổ chức bằng mindmap.
- Tổ chức thông tin phải đảm bảo logic, có hệ thống tránh gây sự khó hiểu.
Sử dụng sơ đồ tư duy phương pháp học tập hiệu quả trong việc tổ chức thông tin, phân tích vấn đề và lập kế hoạch giúp cho quá trình học tập đạt hiệu quả cao hơn. Hy vọng rằng những chia sẻ trên đây đã giúp các bạn hiểu hơn về phương pháp học tập này cũng như biết cách xây dựng những sơ đồ tư duy để phục vụ cho việc học tập của mình.
